Сайлау жүйелері демократиялық қоғамның негізгі құралдарының бірі болып табылады. Әлемдегі мемлекеттер әртүрлі сайлау жүйелерін қолданады, олар әрқайсысы өзіндік ерекшеліктері мен мақсаттары бар. Бұл презентацияда біз негізгі сайлау жүйелерін қарастырамыз, олардың принциптерін түсіндіреміз және әлемдегі мысалдарды келтіреміз. Бұл жүйелердің әртүрлілігі мемлекеттердің саяси мәдениеті мен құқықтық жүйелеріне байланысты.
Жеке дауыс беру жүйесі (majoritarian system) сайлаушылар бір кандидатқа немесе партияға дауыс беруге мүмкіндік береді. Бұл жүйе көпшілік дауыс жинаған кандидаттың жеңіске жетуін қамтамасыз етеді. Мысалы, Ұлыбританияда парламенттік сайлауларда жеке дауыс беру жүйесі қолданылады, онда әр округте бір депутат сайланады. Бұл жүйе саяси тұрақтылықты қамтамасыз етеді, бірақ көпшілік дауыс жинаған кандидаттарға ғана артықшылық береді.
Бірінші дауыс беру жүйесі (first-past-the-post) жеке дауыс беру жүйесінің бір түрі болып табылады. Бұл жүйеде ең көп дауыс жинаған кандидат жеңімпаз атанды. АҚШ-та президенттік сайлауларда бұл жүйе қолданылады, онда әр штатта ең көп дауыс жинаған кандидат штаттың барлық сайлаушы дауыстарын алады. Бұл жүйе саяси партиялардың екіполюстік жүйесіне ықпал етеді, бірақ көпшілік дауыс жинаған кандидаттарға ғана артықшылық береді.
Пропорционалды жүйе (proportional representation) партиялардың дауыстардың пропорциясына сәйкес мандаттарды бөлуге негізделген. Бұл жүйе көптеген Еуропалық елдерде қолданылады, мысалы, Германияда пропорционалды жүйе арқылы парламенттің жартысы сайланады. Бұл жүйе саяси көпіршілікке ықпал етеді, бірақ көптеген партиялардың қатысуы саяси тұрақтылыққа әсер етеді.
Сайлау жүйелері әртүрлі мемлекеттерде әртүрлі мақсаттарға қолданылады. Жеке дауыс беру жүйесі тұрақтылықты қамтамасыз етеді, ал пропорционалды жүйе көпіршілікке ықпал етеді. Әлемдегі әртүрлі мысалдар бізге сайлау жүйелерінің әртүрліліктерін түсіндіруге мүмкіндік береді. Бұл жүйелердің әртүрлілігі мемлекеттердің саяси мәдениеті мен құқықтық жүйелеріне байланысты.